Hoogteziekte - mountain sickness (AMS)

HOOGTEZIEKTE - MOUNTAIN SICKNESS (AMS)

(18-02-2008)

GOUDEN REGELS BIJ HOOGTZIEKTE

Elke ziekte op grote hoogte is hoogteziekte tot het tegendeel bewezen is.
Heb je symptomen van hoogteziekte, ga dan niet hoger.
Worden de symptomen erger, krijg je symptomen van HAP of HACE of helpt de behandeling niet: onmiddellijk dalen.

WAT IS HOOGTEZIEKTE MOUNTAIN SICKNESS (AMS)

Hoogteziekte is een verzamelnaam voor acute hoogteziekte (AMS), hersenoedeem (= vochtophoping in hersenen: HACE ) en longoedeem (= vochtophoping in longen: HAPE) door de grote hoogte veroorzaakt.

Acute hoogteziekte ontstaat door onvoldoende aanpassing aan de lage zuurstofdruk op grote hoogte en dit door te snel die hoogte te bereiken.
Percentage van mensen die hoogteziekte krijgt :< 2000m < 5% ; 2500m 10% ; 3000m 15% ; 3500m 35% ; 4500m > 50%
De gevoeligheid voor acute hoogteziekte verschilt sterk van persoon tot persoon en heeft niets te maken met fysische training, noch van het aantal keren dat men reeds op grote hoogte verbleef. De individuele gevoeligheid is wel redelijk constant: indien men reeds eerder last gehad heeft, heeft men meer kans om opnieuw last te hebben bij een volgende gelegenheid.
Factoren die ook bijdragen tot hoogteziekte: onvoldoende drinken, te grote inspanning onmiddellijk na het bereiken van die grote hoogte, onderkoeling
Roken en alcoholgebruik zijn ook risicofactoren.
Patiënten met hart- en longaandoeningen lopen meer risico.

SYMPTOMEN HOOGTEZIEKTE MOUNTAIN SICKNESS (AMS)

Normale acclimatisatie: vooraleer men van symptomen van hoogteziekte spreekt moet men eerst begrijpen wat de normale acclimatisatieverschijnselen zijn bij iedereen op grote hoogte:

Hyperventilatie en kort van adem tijdens inspanning.
Versterkte mictie (urinelozing), ook 's nachts.
Vaak wakker worden 's nachts met vreemde dromen.

De symptomen van hoogteziekte beginnen meestal 6 tot 12 uur na aankomst op die hoogte en dikwijls na de eerste nacht slapen. Hoogteziekte kan echter ook beginnen tot 72 uur na aankomst.

In het begin: de symptomen zijn meestal niet altijd samen aanwezig.

Hoofdpijn meestal frontaal en bij het opstaan is het voornaamste symptoom. Vergelijk het met een kater. Is dikwijls een beginsymptoom en moet ernstig genomen worden.
Moeheid.
Erge kortademigheid bij inspanning.
Gebrek aan eetlust, misselijkheid.
Slapeloosheid. Pas op: geen slaapmiddelen nemen want deze verergeren nog de kans op hoogteziekte. Goed slapen is een teken van acclimatisatie.
Duizeligheid, algemeen onwelzijnsgevoel.
Verminderde urineproductie.
Opzwellen van handen, voeten en gezicht (eerst de oogleden).

De ernst van de symptomen hangt af van:

De hoogte.
De snelheid waarmee men deze hoogte bereikt: het gaat vooral om een snelle stijging in slaaphoogte.
De inspanningen die men daar levert.
Of men er blijft overnachten.

Nadien kunnen de klachten verergeren:

Braken, toenemende zeer erge hoofdpijn (die niet reageert op pijnstillers), verwardheid en hallucinaties, evenwichtsstoornissen, apathie tot bewusteloosheid wijzend op hersenoedeem (HACE).
Droge hoest en toenemende kortademigheid (men kan geen zin meer uitspreken zonder naar adem te happen), benauwdheid, roze fluimen, longreutels, blauwe nagels en lippen wijzend op longoedeem (HAPE).
Hersenoedeem en longoedeem hoeven niet noodzakelijk samen te gaan.
Indien niets gedaan wordt kan dit evolueren tot levensbedreigende toestanden binnen enkele uren met overlijden. (zelden < 3000 m).
HAPE en HACE kunnen zeer plots opkomen. Eens in coma is het sterftecijfer zeer groot ondanks adequate behandeling (50%). Dikwijls komt HACE kort op na het verschijnen van HAPE wegens het nog toenemend zuurstofgebrek.

Diagnose stellen:

Het is niet altijd gemakkelijk de diagnose te stellen alhoewel van een juiste diagnose veel afhangt: mag ik verder stijgen of moet ik ter plaatse blijven of dalen.

Let op verschijnselen bij jezelf maar ook bij je medereizigers, want iemand met hoogteziekte is soms niet in staat zijn eigen situatie adequaat te beoordelen.

Als de symptomen later dan 3 dagen beginnen na het bereiken van de hoogte, als er geen hoofdpijn is, als de symptomen niet beteren met dalen dan is het waarschijnlijk iets anders.

Andere mogelijke ziektes:

Dehydratatie (uitdroging) kan hoogteziekte nabootsen.
Migraine meestal bij gekende migraine lijders.
Syncope door grote hoogte. Is onmiddellijk over bij neerliggen.
Oedeem onderbenen: is niet noodzakelijk hoogteziekte.

Pas op: elke ziekte op grote hoogte is hoogteziekte tot het tegendeel bewezen is.

VOORKOMEN HOOGTEZIEKTE MOUNTAIN SICKNESS (AMS)

Zolang er symptomen zijn mag men niet verder stijgen!

Verblijf eerst enkele dagen op een intermediaire hoogte (+ 2000 m). Ideaal gesproken heeft men een hartfrequentie (polsslag) bij rust lager dan 100 per minuut.
Vermijd slaapmiddelen en overmatig gebruik van alcohol. Rook niet !
Boven de 3000 m stijgt men maximum 300-500 m per dag om te overnachten.
Slaap na elke 1000 m stijgen 2 nachten op dezelfde slaaphoogte met eventueel een extra rustdag.
Tijdelijk overdag hoger gaan mag wel. Dit bevordert nog meer de aanpassing aan de grote hoogte : “ climb high, sleep low."
Boven de 4500 m stijgt men maximum 150 m per dag
Veel drinken !!! : minstens 3 liter en meer. Zelfs indien er geen dorstgevoel aanwezig is, omdat het vochtverlies via de ademhaling sterk toeneemt (o.a. door de hyperventilatie in een omgeving met een verlaagde atmosferische druk). De urine dient helder te blijven. Het gebruik van Diamox® leidt ook nog eens tot extra vochtverlies.
Eet voldoende met voldoende koolhydraten.
Vrouwen die door hun menses ijzertekort hebben met secundaire bloedarmoede kunnen in voorbereiding van hun tocht een ijzerrijk dieet volgen + ijzertabletten nemen.

Diamox® (25 tabl van 250mg): bevordert de acclimatisatie en maskeert geen symptomen. Een eensgezinde mening over het preventief gebruik van Diamox is er niet. Men kan onmiddellijk starten met Diamox of wachten op de eerste lichte symptomen van hoogteziekte en Diamox dan pas starten.

Personen die reeds eerder last hadden van acute hoogteziekte of die op één dag tijd tot boven de 3000 m klimmen kunnen preventief Diamox® (acetozolamide) innemen
½ tot 1 tablet van 250 mg 2 x per dag, te starten 1 dag voor de beklimming tot 2 dagen na het bereiken van de uiteindelijke hoogte.
Eerste inname bij het ontbijt/ tweede om 16 uur om ‘s nachts niet te moeten opstaan voor te urineren
Diamox® ½ tablet voor het slapen werkt ook prima tegen de slapeloosheid op grote hoogte (er is dan wel kans dat men ’s nachts een keer moet gaan urineren)
Men kan ook Diamox® meenemen en er mee starten op het ogenblik dat de symptomen (hoofdpijn e.a.) optreden (125-250 mg, 2 x per dag, gedurende 2-3 dagen of korter indien men eerder afdaalt).
Bijwerkingen Diamox : Misselijkheid, tintelingen in de ledematen en smaakstoornissen (o.a. bij inname van bier of andere gashoudende dranken) zijn frequente bijwerkingen.
Niet geven bij allergie voor sulfamiden.
Niet aan zwangeren of bij borstvoeding.

BEHANDELING HOOGTEZIEKTE MOUNTAIN SICKNESS (AMS)

Lichte vorm:

Niet verder stijgen: 1 of 2 extra rustdagen + veel drinken. Als je symptomen krijgt stop je met stijgen zelfs indien het doel niet meer ver is.
Blijf je warm houden.
Indien mogelijk 500 meter lager gaan overnachten.
Blijven de klachten aanhouden of nemen ze toe dan moet men minstens 500 m dalen;
Zodra de klachten verdwenen zijn kan men voorzichtig verder klimmen
Hoofdpijn : paracetamol (Dafalgan forte® 1gr), Ibuprofen 600 mg, Apranax® 550
Misselijkheid : metoclopramide (Primperan® ) of domperidone (Motilium®).
Diamox® maskeert de ernstiger symptomen van acute hoogteziekte niet.

Ernstige vorm: neem geen risico

Een snelle afdaling tot beneden 2500 m is noodzakelijk voor het overleven van de betrokkene. Schakel desnoods hulpmiddelen in: ezel, snowmobile, helikopter.
Zuurstof toedienen 4 liter/minuut indien mogelijk.
Hyperbare zuurstoftherapie indien mogelijk
Bij hersenoedeem: Dexamethasone 8 mg als startdosis, vervolgens 4 mg om de 6 uur of 32 mg ineens in geval van hoge nood. In Belgie best magistraal laten maken door de apotheker (caps van 4mg)
Bij longoedeem: Adalat® (nifepidine) 10 mg sublinguaal daarna 10 tot 20 mg om de 6 uur.
Zelfs als de symptomen van HACE of HAPE verdwenen zijn onder de behandeling is verder stijgen absoluut verboden.

NUTTIGE TELEFOONNUMMERS

MEDISCHE DIENST TROPISCH INSTITUUT
Kronenburgstraat 43/3
B - 2000 ANTWERPEN
Nationaal: 03 247 66 66 - Internationaal: +32(0)3 247 66 66
Fax: +32(0)3 216 14 31

MEE TE NEMEN

Diamox
Adalat
Medrol 32 + solumedrol
Apranax + Motilium
Naalden en spuiten
Thermometer
Stethoscoop

Dokter John

disclaimer